په افغانستان کې معمول دادې چې په هر طبیعي او غیر طبیعي افت کې رسنۍ پرته له محدودیته د قرباني شویو خلکو عکسونه او ویډویوګانې خپروي. افغانستان چې یو وروسته پاتې هیواد دی او د څو لسیزو راهیسې یې خلکو د اوږدو جګړو، بیوزلۍ او طبیعي افتونو له امله زیات ځاني، مالي او رواني زیان لیدلې دی.
کله چې پر افغانانو مصیبت راشي، نو رسنۍ او کورنۍ خیریه موسسی له هغوی هر ډول تصویر او ویډيو اخلې او کورنۍ هم د هغوی ممانعت نه کوي، ځکه ځپل شویو کورنیو ته ویل شوی چې «دا ډول عکس او ویډیو ته تاته ډېره ګټه رسوي»، خو په حقیقت کې دا خبره غلطه ده او د هغه کورنۍ، ماشومانو او لویانو انساني عفت، انساني وقار، عزت النفس تر پښو لاندې کول دي او په راتلوونکي کې د قربانیانو شخصي حریم او انساي کرامت ته ستونزې جوړوي.
برعکس په نوره نړۍ کې په دا ډول حالتو کې عکس یا ویډیو اخیستل منعه دي، بلکې که چیری یوه رسنۍ دا ډول غیر مسلکي چلند وکړي، نو رسنۍ یا خبریال د قرباني وګړو لخوا محکمی ته کش کیږي او د اړوندې قضيي مطابق یا رسنۍ او یا هم خبریال جریمه کوي.
د تصویر او ویډیو د محرمیت په هکله د فرانسې د مطبوعاتو په قانون کې داسې راغلی دي؛ د هر انسان څخه په هر ډول حالتو کې د هغه له خوښې پرته عکس اخیستل منعه دي، که چیری رسنۍ په دې ماده عمل ونه کړي، نو د زیانمن شخص لخوا محکمی ته عریضه کیږي او محکمه د قرباني وګړي په ګټه پریکړه کوي.
که څه هم په امریکا کې د بیان او رسنیو ازادي ډیره زیاته ده، هلته هم څوک نه شي کولې چې له چا له اجازې پرته هر ډول عکس واخلي او بیا یې په رسنیو او یا هم په ټولنیزو شبکو کې خپور کړي.
په امریکا کې د شخصي حریم د ساتنې لپاره سخت قوانین پلي کیږي، د دوی د شخصي حریم قانون وايي که چیری د یو شخص عکس د هغه د بدنامولو او تجارتي ګټې لپاره وکارول شي او رسنۍ یې د شخصي ګټو لپاره خپور کړي، نو محکمې د دا ډول رسنیو پر ضد پریکړه کوي او درنه مالي جریمه تری اخلي.
ملګري ملتونه هم وایی چې هیڅکله باید د ماشومانو، لویانو او اړمنو داسې عکسونه او ویډیوګانې وانخیستل شي چې هغوی د غم، ژړا او لوږې په حالت کې وي، ځکه چې په ځپل شوي حالت کې عکسونه ورته په راتلوونکي کې لوی ټولنیز زیان رسوي. دوی وایی که چیری رسنۍ ډیره مجبوره وي، باید د هغوی له والدینو څخه لیکلي اجازه واخیستل شي.
په المان کې یوې رسنۍ په ۲۰۱۳م کال کې د یوې بې سرپرستې او اړمنې ماشومې عکس خپور کړی و، کله چې هغه لویه شوه او پوهه شوه چې عکس یې پرته له اجازې خپور شوی دی او دغه عکس یې ټولنیز ژوند هم تر اغیز لاندې راوستې دی، نو هغې انجلۍ محکمی ته عریضه وکړه او په رسنۍ یې عریضه وکړه چې د دې له اجازې پرته یې عکس خپور کړی دی او اوس یې هغه عکس ټولنیز ژوند اغیزمن کړی دی. محکمی د انجلۍ د قضيي ملاتړ وکړ او پر رسنۍ یې درنه مالي جریمه کیښوده او ور یاده یې کړه «کله چې د ماشومانو عکسونه خپروئ، نو د هغه کورنۍ لیکلي اجازه باید ولرئ.»
له بده بخته په افغانستان کې د شخصي حریم ساتنې قوانین کمزوري دي او د غیر مسولو رسنیو او خبریالانو لخوا په لوی لاس نه عملي کیږي. په افغانستان کې باید د حکومتونو لخوا د شخصي حریم ساتنې په برخه کې څار وشي او هغه رسنیو باندې باید درنه مالي جریمه کیښودل شي چې د لویو پيښو او طبیعي افتونو د پوښښ پر مهال غیر مسلکي چلند کوي.
خبریالان او رسنۍ باید د ژورنالیزم نړیوالو اخلاقي اصولو پر بنسټ د پيښو د قربانیانو، ماشومانو او اړمنو شخصي حریم ته ځانګړې پاملرنه وکړي او د هغی درناوې وکړي، نه دا چې د خپل راپور د جذابیت لپاره د قرباني شوي ماشوم او شخص زخمي او ټوک ټوک بدنونه په راپور کې یې ځای پر ځای کړي او خپلې نومرې زیاتې کړي.
که چیری د پيښې د پوښښ پر مهال داخلي رسنۍ او خیریه بنسټونه مسلکي چلند وکړي، دا به د انساني کرامت، اخلاقي مسولیت او راتلوونکي نسل د خوندي راتلوونکي تضمین هم وي.
شاکرالله وفادار
Views: 24
