د افغان خبریالانو د ملاتړ سازمان ویلي چې په پاکستان او ایران کې لسګونه افغان خبریالان له بد وضعیت سره مخ دي، له ملګرو ملتونو او نورو نړۍوالو سازمانونو یې غوښتي چې د هغوی د کډوالۍ قانوني بهير ته لومړيتوب ورکړي او هم ورسره مالي مرسته وکړي.
دغه سازمان د مرغومي په ۱۱مه د یکشنې په ورځ په پاکستان او ایران کې د افغان خبریالانو د وضعیت په اړه په خپل راپور کې ویلي چې په دغو هېوادونو کې د افغانانو وضعیت نور هم خراب شوی دی.
سرچینې زیاته کړې، دغه وضعیت وروسته له هغه خراب شو چې یادو هېوادونو د اسناد نه لرونکو افغانانو د ایستلو پرېکړه وکړه.
سرچینې زیاته کړې: «په ایران او پاکستان کې د افغان کډوالو د توقیف کېدو او شړل کېدو مسوول بنسټونه، په ځانګړې توګه خبریالان په نښه کوي؛ ځکه دوی فکر کوي چې دوی به د کډوالو غږ او هغه غیر انساني چلند چې ورسره کیږي پورته کړي.»
دغه سازمان چې مرکز یې په جرمني کې دی، وایي، راپور یې په ایران او پاکستان کې له مېشتو افغان خبریالانو سره له اړیکو وروسته چمتو کړی دی.
سرچینې زیاته کړې چې په ایران او پاکستان کې مېشت افغان خبریالان له نامعلوم برخلیک سره مخ دي.
په پاکستان کې د افغان خبریالانو وضعیت:
د دغه راپور له مخې، په تېرو دوو کلونو کې څه باندې ۲۰۰ خبریالان او د رسنیو کارکوونکي د سرپرست حکومت د ګواښ له امله له افغانستانه پاکستان ته تللي او هلته په ناوړه شرایطو کې ژوند کوي.
په راپور کې ویل شوي چې یو شمېر دغه خبریالان په درېیم هېواد کې د مېشتېدو په تمه دي او ځینو یې د کډوالو لپاره د ملګرو ملتونو له عالي کمېشنرۍ د مرستې غوښتنه کړې ده.
یاد سازمان ویلي، بېکاري، د ژوند د لګښتونو د تمویل لپاره د مالي توان نشتوالی او نورې اقتصادي ستونزې د دې لامل شوې چې په پاکستان کې مېشت اکثره افغان خبریالان له خپلو خپلوانو د مالي مرستې غوښتنه وکړي.
په پاکستان کې د قانوني استوګنې د اسنادو ترلاسه کولو لپاره مقاماتو ته د رشوت او پیسو ورکول هم په پاکستان کې د افغان خبریالانو د ژوند بله ستونزه بلل کېږي.
د دغه راپور د موندنو له مخې، شاوخوا ۲۰۰ افغان خبریالان او د هغوی کورنۍ افغانستان ته د بېرته ستنولو په ګډون په پاکستان کې له بېلابېلو ګواښونو سره مخ دي او ډېرو یې د پولیسو له خوا د نیول کېدو له وېرې ځانونه په خپلو کورونو کې بند کړي دي، چې دغه کار د مالي او اقتصادي ستونزو او بیکارۍ تر څنګ پر دوی د لا زیات ذهني او رواني فشار لامل شوي دي.
په دغه راپور کې ویل شوي، هغه نړۍوال سازمانونه چې له کډوالو او پناهغوښتونکو سره مرسته کوي، په پاکستان کې مېشتو دغو افغان خبریالانو ته لږ پام کړی او دغه کار د دوی د ستونزو د دوام لامل شوی دی.
په ایران کې د مېشتو افغان خبریالانو وضعیت:
د افغان خبریالانو د ملاتړ سازمان وایي، په ایران کې د مېشتو افغان خبریالانو یوې ډلې ورته په یو لیک کې لیکلي: “د ایران حکومت د دوی د ویزو له تمدیدولو ډډه کړې او ادارو یې دوی ته د کار د ورکولو مخه نیولې ده. په دې ترڅ کې په ایران کې هم د کډوالۍ ضد احساسات مخ په زیاتیدو دي.»
په دې ليک کې چې په ايران کې د مېشتو ٥٠ افغان خبريالانو له خوا دغه سازمان ته استول شوى، ويل شوي چې دوى هم په پاکستان کې د مېشتو افغان خبريالانو په څیر د دغه وضعيت له امله له مالي او اقتصادي ستونزو او رواني فشارونو سره مخ دي.
په ایران کې د مېشتو افغان خبریالانو دغې ډلې له نړیوالې ټولنې غوښتي چې د ایران له حکومت څخه دې وغواړي چې افغان خبریالان ونه شړي.
په دې راپور کې د هغو ښځینه خبریالانو د ایستلو ازمون ته هم اشاره شوې چې په مکرر ډول د افغانستان د سرپرست حکومت له خوا یې له افغانستان څخه د “محرم” نه درلودلو په دلیل د وتلو مخه نیول شوې وه.
د افغان خبریالانو د خوندیتوب سازمان له ملګرو ملتونو او اړوندو بنسټونو، د مطبوعاتو د خوندیتوب له ډلو، د بشري حقونو د خوندیتوب له سازمانونو او د بشري حقونو نړیوال منشور ته ژمن هېوادونو غوښتي چې په پاکستان او ایران کې د مېشتو افغان خبریالانو وضعیت ته پام وکړي.
دغه راپور په ايران او پاکستان کې د مېشتو افغان خبريالانو وضعيت ته د نړيوالو د پاملرنې پر اړتيا په ټينګار سره له نړيوالې ټولنې غوښتي چې نورو هېوادونو ته د دغو خبريالانو د کډوالۍ قانوني بهير ته لومړيتوب ورکړي او هم ورسره اقتصادي مرستې وکړي.
دا په داسې حال کې ده، چې د افغانستان خبریالانو مرکز (AFJC) د مرغومي په ۸مه، د جمعې په ورځ په ۲۰۲۳ کال کې په افغانستان کې د خبریالانو او رسنیو د وضعیت په اړه خپل کلنی راپور خپور کړ.
په دغه راپور کې ادعا شوې چې په ۲۰۲۳ کال کې په افغانستان کې رسنۍ او خبریالان له خپلو بنسټیزو او قانوني حقونو څخه د ازادۍ او ګټې اخیستنې په برخه کې له سختو محدودیتونو سره مخ شوي او حقوق یې په پراخه کچه تر پښو لاندې شوي دي.
سرچینې زیاته کړې، په ۲۰۲۳ کال کې د خبريالانو له حقونو څخه د سرغړونې لږ تر لږه ۱۶۸ پېښې ثبت کړې چې په دې کې د يوه خبريال وژل کېدل او د ۱۹ نورو خبريالانو ټپي کېدل شامل دي.
سرچینې دغه راز زیاته کړې، په دغه کال کې د ګواښونې ۸۷ او د خبریالانو د بندي کولو ۶۱ پېښې هم ثبت شوې دي.
خو د طالبانو ویاند ذبیحالله مجاهد په افغانستان کې د خبریالانو او رسنیو وضعیت په اړه د خبریالانو مرکز کلنی راپور رد کړی او ویلي یې دي، پر رسنیو هیڅ ډول فشار نشته او په ازاد ډول فعالیت کوي.
هغه ویلي: «د دغه نهاد ادعا موږ نه تاییدو، ولې ځینې پېښې تېر کال شوې وې، کله تخطۍ رامنځته شوې وې او کله هم خبریالان د خبریالۍ له کارونو پرته د حقوقي او جنایي پېښو له امله نیول شوي او یا هم توقیف شوي وو خو دوامداره نه وو، مګر توقیف شوي وو.»
هغه زیاتوي، پر رسنیو هيڅ ډول فشارونه نه دي وارد شوي، ټوله نړۍ لیدلی شي چې په افغانستان کې رسنۍ په ازاده توګه فعالیت لري او دا یوه ښه وضعیت دی.
هغه ویلي، ځينو رسنیو چې جدي سرغړونې یې لرلې او یا له کوم لوري یې حکم اخیست، د ملي ګټو خلاف یې خپرونې درلودې، طبیعي ده چې مخه یې نیول شوې ده.
Views: 10
