د موضوع پېژندنه:
په کاناډا کې مېشت افغان کډوالو ته یو له لومړنیو ګامونو څخه د دغه هېواد پر روغتيايي سیسټم پوهېدل او د کورني ډاکټر موندل دي. په دغه لارښود کې درته د کاناډا د روغتيايي سیسټم د توضيح ترڅنګ د کورني ډاکټر موندلو اهميت په ډاګه شوی او د نورو هغو ننګونو يادونه هم شوې چې په دغه هېواد کې په روغتيايي برخو کې ورسره مخ کېدلی شئ.
کورني ډاکټران:
د کاناډا په روغتيايي سیسټم کې کورني ډاکټران خورا مهم دي او د روغتيا سیسټم د ملا تير حيثيت لري. کورني ډاکټران افرادو او کورنيو ته هراړخیز روغتيايي خدمتونه وړاندې کوي، دغه ډاکټران د ناروغيو د وقايې، د مزمنو (chronic) ناروغيو مديريت او له ناروغانو څخه ملاتړ (patient advocacy) برخو کې فعاليت کوي. همدارنګه کورني ډاکټران د افرادو او کورنيو د جسمي او رواني روغتيا برخه کې مهم رول لري. د اړتيا په صورت کې کورني ډاکټران خپل ناروغان متخصصانو ته وربولي او په دې توګه د خپلو ناروغانو له سمې پاملرنې څخه ډاډ ترلاسه کوي.
کورني ډاکټران د یوه ناروغ لپاره په لاندې برخو کې ګټور دي:
۱- د رواني روغتيا ساتنه: کورني ډاکټران درته د رواني روغتيايي مسايلو اړوند سرچينې، مراجع (referrals) او د ملاتړ نورې لارې چارې چمتو کولی شي. د هر ډول عاطفي او رواني اندېښنو په اړه له خپل ډاکټر سره ډاډه او ازادانه خبرې وکړئ.
۲- د دوديزو روغتيايي باورونو ادغام: کورنی ډاکټر ستاسو د افغاني روغتيايي باورونو په پوهېدو او دغو باورونو ته په درناوي روغتيايي خدمتونه وړاندې کوي. له خپل ډاکټر سره د خپلو روغتيايي عمليو او باورونو په اړه خبرې کولی شئ.
۳- د کورنۍ او ټولنې رول: کورنۍ او ټولنه د روغتیا ساتنې اړوند پرېکړو او مدیریت کې مهم رول لري او د ټولنیز ملاتړ، سرچینو شریکولو او د تړاو احساس په رامنځته کولو کې اغېزناک ثابتېدلی شي. د روغتیا ساتنې په اړه پرېکړو کې خپله کورنۍ دخيله کړئ او د لا ډېرې مرستې لپاره له خپلې محلي افغاني ټولنې سره اړیکه ونيسئ.
۴- د روغتيا ساتنې او درملنې په برخو کې باور او اړيکې: له کورني ډاکټر سره مو په اړیکو کې باور خورا مهم دی. دغه اړيکه د وخت په تېرېدو سره پياوړې کېږي او په ازادو اړيکو، ګډ تصميم نیولو او متقابل درناوي سره دغه اړيکه لا پياوړې کېدای شي. د خپلو روغتيايي اندېښنو په اړه له خپل اړوند ډاکټر سره د مشورې او پوښتنو په برخه کې ازاد واوسئ. د څېړنو پر بنسټ، له کورني ډاکټر سره مو ښې اړيکې ستاسو د ښې روغتيا ضمانت کوي او د ځينو جدي روغتيايي حالتونو لکه سرطان او ورته نورو ناروغيو کنټرول او وقایه رامنځته کوي.
۵- وقايوي پاملرنې: وقایه د ښې روغتیا ساتنې لپاره مهمه ده، له همدې امله کورنی ډاکټر کولی شي چې ستاسو اړین معاینات او واکسینونه ترسره کړي، د ژوندانه د طرز بدلولو لپاره لازمې مشورې درکړي او لويې روغتيايي ستونزې په بېړنۍ توګه تشخیص کړي. د خپل ډاکټر له وړاندیز سره سم په منظمه توګه طبي معاینات ترسره کړئ.
۶- د مزمنو ناروغيو مديريت: کورني ډاکټران د اوږدمهاله پاملرنې او مدیریت پلانونو په چمتو کولو سره د مزمنو ناروغیو په کنټرول کې د پام وړ رول لوبوي؛ له همدې امله د خپل ډاکټر لارښوونې تعقیب کړئ، د ژوندانه په طرزالعمل کې اړین بدلونونه رامنځته کړئ او په ټاکل شوو معايناتو کې ګډون وکړئ.
۷- روغتيايي ملاتړ: کورنی ډاکټر مو د روغتيايي ملاتړکوونکي په توګه خدمت کولی شي او درسره مرسته کوي چې له روغتيايي سیسټم سره بلد شئ، اړينو سرچينو ته لاسرسی ومومئ او ډاډمن شئ چې روغتيايي اړتياوې مو پوره شوې دي. له خپل ډاکټر سره پیاوړې او تفاهمي اړيکه ولرئ او ډاډ ترلاسه کړئ چې ډاکټر مو له روغتيايي ستونزو څخه په سمه توګه خبر دی.
۸- اوږدمهاله روغتيايي پلانګذاري: کورني ډاکټران ستاسو د روغتيايي تاریخچې، ژوند طرز او شخصي روغتیا اړخونو په پامنیوي له تاسو سره په اوږدمهاله روغتیايي پلان جوړولو کې مرسته کولی شي. د خپلې روغتيا اړوند اوږدمهاله موخې له خپل ډاکټر سره شريکې کړئ، ترڅو هغه درسره دې موخو ته په رسېدو کې مرسته وکړي.
له کورني ډاکټر سره لومړنۍ ليدنه:
له ډاکټر سره په لومړنۍ ليدنه کې سنجولی شئ چې ايا دغه ډاکټر ستاسو لپاره مناسب دی که نه. له دغه فرصته په استفادې خپلې روغتيايي اندېښنې او د خپلې روغتيا په اړه شکونه لرې کولی شئ. همدارنګه په لومړنۍ ليدنه کې ډاډ ترلاسه کولی شئ چې ايا ډاکټر ستاسو کلتوري او شخصي اړخونو ته چې ستاسو روغتيا هم ورسره اغېزمندلی شي، پاملرنه کوي که څنګه. په یاد ولرئ چې له ډاکټر سره تر ليدنې وړاندې بايد د خپلو روغتيايي ستونزو او اندېښنو په اړه يو لېست چمتو او ورسره يې شريک کړئ.
د کورني ډاکټر د موندلو لارې چارې
د کورني ډاکټر موندلو لپاره لاندې څو سرچینې مرستندویه تمامېدلی شي:
-د ځينو انلاين سرچينو لکه British Columbia پورې اړوند د “Find a Physician” يا Ontario’s Health Care Connect په وسیله د کورني ډاکټر موندل.
-له نږدې روغتون څخه د کورني ډاکټر په اړه پوښتنه کول.
-د افغاني ټولنې د غړو سپارښتنې.
-که کورني ډاکټر موندل زيات وخت غواړي، د غېر عاجلو روغتيايي ستونزو لپاره کلينيکونو ته مراجعه کول.
-له ملګري يا کورنۍ غړي څخه مو پوښتنه وکړئ چې د دوی کورنی ډاکټر نوي ناروغان قبلوي که نه؟
په ياد ولرئ چې د خپلې اړتيا وړ هغو ډاکټرانو لېست درسره وساتئ چې نوي ناروغان قبلوي او ورسره وخت ونيسئ.
د کاناډا له روغتيايي سیسټم سره بلدتیا
د کاناډا روغتيايي سیسټم له عمومي بودجې څخه تمويلېږي او ټولو هېوادوالو ته پراخ خدمتونه وړاندې کوي. په دې کې په لزومي توګه روغتونونه او په ډاکټرانو پورې اړوند خدمتونه شامل دي چې په بېلابېلو ولايتونو او سیمو کې توپير کوي. د افغان کډوالو لپاره هم مهمه ده چې په خپلو اړوندو سیمو کې له دغه روغتيايي خدمتونو سره په بشپړه توګه ځان اشنا کړي چې د اړتيا پر مهال ترې ګټه واخيستلی شي.
بېړني حالتونه
د کاناډا په هر ښار کې د روغتونونو بېړنۍ څانګې شته چې د روغتیا بېړني مسایل اداره کوي، همداراز امبولانس خدمتونه په ټول هېواد کې د فوري طبي مرستې لپاره د لاسرسي وړ دي. د بېړني حالت په جریان کې د چټک لاسرسي لپاره د خپل نږدې اضطراري څانګې ارتباطي معلومات درسره ثبت وساتئ، تر څو په بېړنيو حالتونو کې په کار درشي.
د کاناډا له روغتيايي کلتور سره توافق
دکاناډا روغتیا ساتنې کلتور ممکن ستاسو له هغه روغتيايي کلتور سره چې ورسره بلد یاست، د پام وړ توپیر ولري؛ له دغو توپیرونو سره ځان اشنا کړئ. که د روغتيا ساتنې اړوند له هر ډول کلتور سره نااشنا ياست، له افغاني او نورو ټولنو څخه پوښتنه کولی شئ او معلومات لاسته راوړلی شئ.
د روغتیا ساتنې ډیجیټلي ریکارډونه
کاناډا په زياتېدونکې توګه ډيجيټلي کېدو خواته روانه ده او پر روغتيايي برخو يې هم اغېزې څرګندې او روښانه دي چې د روغتيا ساتنې ډيجيټلي ريکارډونه پکې د يادونې وړ دي. په دغه سیسټم کې ستاسو د روغتيا پراخه تاريخچه پرته وي او په دې توګه ستاسو له اغېزناکې او غوره روغتيا ساتنې څخه ډاډ لا زياتېږي. باید ډاډ ترلاسه کړئ چې د روغتيا اړوند په ډيجيټلي ريکارډونو کې مو معلومات په دقیقه او سمه توګه ثبت شوي دي.
د افغان کډوالو پر وړاندې روغتيايي ننګونې
افغان کډوال ښايي له ځينو روغتيايي ستونزو لکه دماغي ستونزو چې ښايي له وړاندې پکې موجودې وي او مزمنو ناروغيو چې د ژوند طرز بدلولو له امله ورته پيدا شوې وي، مخ شي. همدارنګه د ژبنيو ستونزو شتوالی هم د روغتيايي خدمتونو له وړاندې کوونکو سره په مفاهمې کې ستونزې رامنځته کوي. هر کله چې ژبنۍ ستونزې لرئ او په ورته وخت کې اړتيا ولرئ چې له روغتيايي کارکوونکي سره خپله ستونزه شريکه کړئ، په دې صورت کې د يوه ژباړن (ترجمان) په لټه کې شئ.
د روغتيايي خدمتونو ډېری وړاندې کوونکي له ځان سره ژباړن (ترجمان) لري او يا هم پر مختلفو ژبو خپل خدمتونه وړاندې کوي. د ژباړن لرلو په صورت کې په واضحه توګه له ډاکټر سره روغتيايي مسایل تبادله کولی شئ. د دې لپاره چې له ناسم پوهاوي څخه مو مخنیوی کړی وي، له دغه ډول خدمتونو څخه ګټه پورته کړئ.
يو شمېر ادارې لکه د افغانانو کاناډايي ټولنه او د افغان مېرمنو سازمان بېلابېل خدمتونه لکه د ژبې ټولګي، د ګومارنې خدمتونه، روغتيايي پوهای او رواني ناروغيو سرچينې وړاندې کولی شي. د لا ډېر پوهاوي او ملاتړ لپاره د افغاني ټولنې مرکزونو يا نورو اړوندو ادارو ته لاسرسی ومومئ، ترڅو لا زيات ملاتړ خپل کړئ.
پایله:
په کاناډا کې د نوي ژوند په پيلولو سره له په زړهپورې فرصتونو او هم له ځینو ننګونو سره مخ کېږئ. د افغان کډوالو له لومړيتوبونو څخه یو هم باید د کورني ډاکټر ګومارل وي. که څه هم د کورني ډاکټر ګومارل به درته ستونزمنه چاره ښکاري، خو په نوي کور او نوي ژوند کې له خپلې غوره روغتيا څخه د ډاډمنېدو لپاره داسې يوه ډاکټر ته لازمي اړتيا لرئ.
که د کاناډا له روغتيايي سیسټم سره نابلده یاست، د اندېښنې خبره نه ده. ګڼ شمېر سرچينې او حمايوي شبکې شته چې په دې برخه کې درسره مرسته کولی شي. د کاناډا په څېر متحرک او ګڼو کلتورونو لرونکي هېواد کې ستاسو روغتيا ارزښتمنه پانګه ده او په ټولنه کې ستاسې ونډه مهمه ده.
که د کاناډا له روغتيايي سیسټم سره نابلده یاست، دغه لارښود درته لازمي او لومړني معلومات وړاندې کوي. د لا ډېر پوهاوي لپاره له پوښتنو او حمايوي غوښتنو درېغ مه کوئ. ستاسو روغتيا يو لوی سفر دی او د دې لپاره چې دغه سفر مو په راحتۍ سره طی کړی وي، باید په لومړني ګام کې د باور وړ کورنی ډاکټر ومومئ.
سرچینې:
Government of Canada. (2023). “Health care in Canada.” https://www.canada.ca/en/services/health/care.html
Government of British Columbia. (2023). “Find a Doctor.” https://www2.gov.bc.ca/gov/content/health/managing-your-health/family-doctor
Health Care Connect. (2023). “Find a Family Doctor or Nurse Practitioner.” https://www.ontario.ca/page/find-family-doctor-or-nurse-practitioner
Canadian Mental Health Association. (2023). “Mental Health Programs and Services.” https://cmha.ca/programs-services
Afghan Women’s Organization. (2023). “Services.” https://www.afghanwomen.org/what-we-do/services/
Canadian Institute for Health Information. (2023). “Primary Health Care.” https://www.cihi.ca/en/primary-health-care
Canadian Medical Association. (2023). “Family Medicine.” https://www.cma.ca/En/Pages/specialty-profiles.aspx
Centre for Addiction and Mental Health. (2023). “Health Services for Refugees.” https://www.camh.ca/en/health-info/guides-and-publications/health-services-for-refugees
Government of Canada. (2023). “Mental Health Support.” https://www.canada.ca/en/services/health/mental-health.html
Afghan Canadian Community Center. (2023). “About Us.” http://www.afghancanadiancc.org/aboutus.html
Views: 126
