کشورهای جهان با توجه به منافع مالی خود با یکدیگر روابط ایجاد می‌کنند؛ هرچند بیشتر کشورها با همسایه‌گان خود روابط عقده‌یی و تنش‌زا دارند، اما با وجود این هم منافع خود برای شان مهم است.
پاکستان سیاست خارجی خود را با افغانستان، هند و ایران به‌گونۀ خصمانه به پیش می‌برد، همچنان ایران با همسایه‌گان عرب خود روابط تنش‌زا دارد، تاجکستان و ازبکستان در آسیای میانه با هم شاخ به شاخ هستند و ترکمنستان در این میان خود را بی‌طرف نگهداشته و فکر می‌کند این سیاست به نفع‌اش است.
افغانستان از بیش از صد سال به این‌سو با تمام همسایه‌ها روابط خوب و تیره داشته‌است؛ در نیمۀ دوم قرن ۱۹هم با انگلیس‌ها و هند بریتانوی در دشمنی قرار داشت؛ بسیاری اوقات سیاست خارجی اش تحت تاثیر آنان پیش برده میشد، پس از ایجاد پاکستان با اسلام‌آباد درگیر شد، از سوی دیگر، ایران همیشه سیاست افغانستان را به دلیل آب به چالش کشیده و تلاش گسترش نفوذ خود را کرده‌است.
همچنان، شوروی برای چند دهه در ظاهر دوست، اما در حقیقت دشمن افغانستان بوده و بالاخره چهرۀ اصلی‌اش نمایان و بر افغانستان حمله کرد که در نتیجه برای طولانی مدت روابط خارجی افغانستان را شدیدا صدمه زد.
در جریان استعمار شوروی روابط کابل با مسکو خوب اما با جهان غرب به‌شمول امریکا در دشمنی به سر می‌برد، ولی پس از شکست شوروی در افغانستان همه کشورها کابل را تنها گذاشت و کشورهای همسایه با استفاده از این فرصت دست به سیاست و بازی‌های ویرانگر زدند؛ افغان‌ها در هر نقطۀ کشور با هم درگیر ساختند.
تحقیقات بسیار اندکی در مورد این دیپلماسی معاصر افغانستان صورت گرفته‌است و معلومات کمی در این زمینه وجود دارد؛ زیرا سه کشور همسایۀ آسیای میانه به تازه‌گی استقلال خود را بدست آورده و در غم خود بودند و تهران و اسلام‌آباد کابل را به میدان بزکشی تبدیل کرده بودند.
با حاکمیت طالبان در اواخر سال‌های ۱۹۹۰ افغانستان به گونۀ کامل منزوی شد؛ زیرا دولت به رسمیت شناخته در آن زمان (تحت ریاست برهان‌الدین ربانی) تنها پنج درصد جغرافیۀ افغانستان را در اختیار داشت و گروهی که در جغرافیه ۹۵ درصد حاکمیت داشت، بجز کشورهای پاکستان، سعودی و امارات متحدۀ عربی، کشور دیگر آن را به رسمیت نشناخته بود، در داخل کشور جنگ جریان داشت و یک کشور همسایه حکومت ربانی و دیگری هم حکومت طالبان را به رسمیت می‌شناخت.
پس از سال ۲۰۰۱ ایتلاف بین‌المللی به رهبری امریکا بر افغانستان حمله کرد، افغانستان در موجودیت نفوذ سیاسی و نظامی وسیع آنان به‌گونۀ بی‌سابقه با جامعۀ جهانی روابط برقرار کرد و پالیسی خارجی خود را برای کشورهای همسایه، منطقه و جهان اعلام کرد.
با وجود اینکه برای مدت بیست سال روابط افغانستان با همسایه‌گان در چارچوب روابط خارجی و قانون اساسی مدرن روشن شده بود، اما در جریان این روابط با همسایه‌گان جنوبی و غربی کاستی و بلندی‌های زیادی وجود داشت، اما همسایه‌های شمالی تا حدی زیادی محتاطانه عمل می‌کردند و پس از نیمۀ دوم جمهوریت روابط آنان با کابل خوب شد که تا امروز این روابط پا برجاست.
پرسش اصلی این است که افغانستان در کدام دوره روابط باثبات سیاسی قوی را با همسایه‌گان داشته‌است؟ سیاست خارجی افغانستان در برابر پاکستان چگونه بود و افغانستان در برابر ایران و آسیای میانه چه نوع دیپلماسی را اختیار کرده بود؟
با داکتر عبدالغفور لیوال، سفیر پیشین افغانستان در ایران در مورد مسائل فوق بحث و گفتگو کرده‌ایم.
Views: 5
