براساس گفتههای آگاهان امور و آسیبدیدهگان، زلزلۀ کنر به دلیل کم عمق بودن آن بسیار مرگبار بود، در آنجا بسیاری از خانهها در دامنههای کوه بهصورت غیرمعیاری از سنگ ساخته شده بود، زلزله بهطور ناگهانی در نیمههای شب که مردم در خواب بودند، رخ داد و نبود سرکها در برخی مناطق عملیات نجات را با کُندی مواجه کرد.
بهتاریخ نهم سنبله حوالی ساعت ۱۲ شب در ولایتهای کنر، ننگرهار، لغمان، پنجشیر و نورستان زمینلرزۀ شدیدی رخ داد.
براساس معلومات سیستم جهانی هشدار و هماهنگی حوادث طبیعی (GDACS)، شدت این زلزله ۶ درجۀ ریشتر و عمق آن ۸ کیلومتر بود. برخی منابع دیگر عمق زلزله را تا ۱۰ کیلومتر و شدت آن را ۶.۲ درجه ریشتر گزارش دادهاند. مرکز این زلزله ولسوالی نورگل ولایت کنر اعلام شدهاست؛ جایی که بیشترین خسارات وارد شدهاست.
براساس آمار اعلامشده از سوی حکومت، این زمینلرزه باعث جان باختن ۲۲۰۵ تن و زخمیشدن ۳۶۴۰ تن در ولایت کنر شد؛ ۱۲ تن در ننگرهار جان خود را از دست دادند و ۲۵۵ تن زخمی شدند و ۸۰ تن در لغمان نیز زخمی شدند. در این زلزله تخریبشدن ۶۷۸۲ خانه گزارش شدهاست.
چرا این زلزله بسیار مرگبار و ویرانگر بود؟
باشندهگان ولایت کنر میگویند که آنها در خواب عمیق شبانه بودند که ناگهان زلزلۀ شدیدی رخ داد.
سیداکبر، یکی از باشندهگان منطقۀ تیتک ولسوالی نورگل کنر میگوید: «حدود ساعت دوازده شب بود، ما در خواب بودیم که زلزله شد تا وقتی که از تختهای خواب پایین میشدیم، خانهها ویران شد، کسی پایین افتید، کسی با سنگهایی که از بالا آمده بود برخورد کرد، من تا وقتی بلند میشدم، یک سنگ آمد من و همسرم زیر آن شدیم، پای همسرم شکست و من هم زخمی شدم.»
او میگوید که در این مناطق بسیاری از خانهها در دامنههای تپه و کوهها از سنگ، گل و چوب ساخته شدهاست، زیرا این منطقه کوهستانی است و زمین هموار زیادی ندارد.
سیداکبر نبود سرکها در بسیاری از مناطق زلزلهزدۀ کنر را یکی از دلایل جانباختن تعداد زیادی از افراد در اثر زمینلرزه میداند و میگوید اگر سرکها وجود میداشت، زخمیها بهموقع به شفاخانه انتقال میشدند و نجات مییافتند.
او میافزاید: «اگر برای ما سرک ساخته شود، در ساخت خانهها از سنگ و سمنت استفاده شود، بهتر خواهد بود؛ زیرا قبلاً سنگها را روی هم میماندیم، که در زمینلرزه ویران شد و ما را نیز تباه کرد.»
نورافضل، یکی دیگر از باشندهگان منطقۀ تیتک ولسوالی نورگل که در زمینلرزه زخمی شده و اکنون در شفاخانۀ ولایتی ننگرهار بستری است، از لحظات سخت زمینلرزه یادآوری میکند و میگوید: «ساعت ده کم ۱۲ شب بود، ناگهان زمین لرزید، خانهها ویران شدند، زمین هم حرکت میکرد، سنگها نیز از کوهها ریزش میکرد، بسیار یک وضعیت بد بود.»
او نیز خانههای خام در دامنههای کوهها، بیتوجهی مردم در ساخت غیرمعیاری خانهها و نبود سرک در بسیاری از مناطق را از عوامل وارد شدن تلفات و خسارات زیاد میداند.
این در حالی است که وزارت دفاع ملی افغانستان برای نجات زخمیان زمینلرزۀ کنر، عملیات نجات را به کمک هلیکوپترها انجام داد و در برخی از مناطقی که امکان نشست هلیکوپتر وجود نداشت، نیروهای کماندو را از هوا به زمین پیاده کرد.
نورافضل میگوید که مردم کنر به کمکهای بیشتری نیاز دارند، اما ابتدا باید برای آنها خانههای معیاری ساخته شود.
شدت و عمق زمینلرزه و تأثیر ساختار خانهها
داکتر ذکریا شنیزی، یکی از زمینشناسان میگوید، پیشبینی دقیق زمینلرزه ناممکن، تاکنون دانشمندان نتوانستهاند زمینلرزه را پیشبینی کنند، اما برخی سیستمهای هشدار وجود دارد که چند ثانیه قبل از زلزله هشدار میدهند.
براساس معلومات ادارۀ زمینشناسی امریکا (USGS)، زمینلرزهها میتوانند تا ۸۰۰ کیلومتر عمق داشته باشند. منبع میگوید که شدت زمینلرزه با افزایش فاصله از مرکز آن کاهش مییابد.
داکتر ذکریا شنیزی نیز میگوید: «به هر اندازۀ که زمینلرزه کم عمق باشد، به همان اندازه تلفات آن بیشتر است، با عمق کم قوت زلزله سریعتر به سطح زمین میرسد. و زمینلرزۀ که عمق بیشتر داشته باشد، نیروی آن در طبقات زمین جذب میشود و خسارات کمتری در سطح زمین ایجاد میکند. همچنان ساخت خانهها در کوهها و دامنۀ کوهها در افغانستان نیز بر میزان خسارات زمینلرزه تأثیر دارد؛ زیرا در این شرایط زمین لغزش پیدا میکند یا سنگها ریزش میکنند که خود باعث تخریب خانهها و افزایش تلفات میشود.»
موصوف همچنان گفت، خانههای خام یا غیرمعیاری نسبت به خانهها پخته در زمینلرزه زودتر تخریب میشود؛ زیرا ساختار آن نادرست بوده و مواد به کار رفته در آن معیاری نمیباشد.
شنیزی میافزاید: «دلیل اینکه زلزله کنر نسبت به زلزلههای دیگر بسیار مرگبار بود، اول اینکه در عمق کم یعنی حدود ده کیلومتری رخ داد، دوم اینکه بسیاری از خانهها در آن منطقه غیرمعیاری و خام ساخته شده بودند، سوم اینکه منطقه کوهستانی است و در برخی مناطق ریزش کوه هم رخ دادهاست، همچنین خانهها به هم چسبیده در دامنه کوه ساخته شده بودند و وقتی یکی تخریب میشود، طبیعی است که بر دیگران هم تأثیر میگذارد و یکی پس از دیگری تخریب میگردد.»
حافظ محمدیوسف حماد، رئیس اطلاعات و نشرات ادارۀ ملی آمادهگی مبارزه با حوادث میگوید، افراد تخنیکی داخلی و خارجی از مناطق زلزلهزده در کنر بازدید کردهاند و تحقیقات هنوز ادامه دارد.
اما او نیز میگوید، نخستین علت مرگبارشدن زمینلرزه در این ولایت خانههای غیرمعیاری و نبود آگاهی عامه بود.
راهحلها
داکتر ذکریا شنیزی میگوید که وضعیت اقتصادی بسیاری از مردم افغانستان خوب نیست و به همین دلیل نمیتوانند خانههای کانکریتی بسازند. به گفتۀ او، اگر مردم خانههای خام هم میسازند، باید سبک باشند، چوبها را در ساختار خانه به هم وصل کنند و خانهها در زمینهای هموار ساخته شود تا در برابر زمینلرزه مقاوم باشد.
شنیزی میگوید، به مردم باید آگاهی داده شود تا هنگام ساخت خانه مکان مناسبی را انتخاب کنند و همیشه آماده باشند؛ زیرا در افغانستان هر ازگاهی زمینلرزهها رخ میدهد و امور زندهگی را با آن عیار سازند.
او همچنین میافزاید که افغانستان از نظر زلزلهخیزی یک منطقۀ بسیار فعال است و همیشه امکان وقوع زلزله در آن وجود دارد.
حافظ محمدیوسف حماد، رئیس اطلاعات و نشرات ادارۀ ملی آمادهگی مبارزه با حوادث گفت: «اداره ما قبلاً و اکنون تیمهایی را به هر قریه و ولسوالی فرستادهاست تا به مردم در مورد زمینلرزه ، سیلاب و دیگر حوادث طبیعی آگاهی دهند، متأسفانه مردم بیتوجهی کردهاند و گوش ندادهاند، اما متأسفانه وقتی چنین حوادثی رخ میدهد، تلفات به بار میآورد.»
براساس اظهارات حماد، این اداره در نظر دارد که آگاهی عامه در مورد حوادث طبیعی را بیشتر افزایش دهد.
او همچنان میگوید که در حال حاضر در مناطق زلزلهزده یک سروی به هدف ساخت خانهها از سوی ادارۀ ملی آمادهگی مبارزه با حوادث و نهادهای مرتبط جریان دارد و خانهها براساس اصول ساختمانی برای مردم ساخته میشود.
او میافزاید که تاکنون این اداره هفت هزار خانه را ثبت کردهاست که بهطور کامل یا جزئی تخریب شدهاست، اما پس از سروی مشخص خواهد شد که چند خانه باید از نو ساخته شود و چند خانه نیاز به بازسازی دارد.
براساس معلومات او، این اداره بهمنظور جلوگیری از حوادث طبیعی ۶۵۰۰ منطقۀ آسیبپذیر در سراسر کشور را شناسایی کردهاست که در آنجا برخی پروژههای پیشگیرانه مانند ساخت پُلها و دیوارهای استنادی تطبیق خواهد شد.
حماد میگوید، کمیتههای مختلفی برای توزیع، جمعآوری و تنظیم کمکها به زلزلهزدهگان تشکیل شده و کمکهایی از داخل کشور، نهادها و سازمانهای بینالمللی صورت گرفتهاست، اما مقدار دقیق این کمکها هنوز مشخص نیست زیرا این کمکها با ادارات و کمیتههای مختلف صورت گرفته و همچنان ادامه دارد.
زمینلرزههای قبلی در پکتیکا و هرات
در ماه سرطان سال ۱۴۰۱ یک زلزلۀ شدید ولسوالیهای برمل، گیان و زیروک پکتیکا و ولسوالی سپیرۀ خوست را لرزاند که در اثر آن حدود یک هزار تن جان باختند و حدود سه هزار تن دیگر زخمی شدند و همچنان حدود ده هزار خانه بهطور کامل یا جزئی تخریب شد.
گفتنی است، در ماه میزان سال ۱۴۰۳ نیز در هرات زمینلرزهای به بزرگی ۶.۲ درجۀ ریشتر رخ داد که تلفات جانی و خسارات مالی هنگفتی وارد کرد. وزارت دولت در امور رسیدهگی به حوادث در آن زمان گفته بود که به بیش از دو هزار تن در اثر این زلزله تلفات وارد شد و بیشترین خسارات در ولسوالیهای زندهجان و غوریان هرات وارد شدهاست. بر اساس معلومات منبع، در این زمینلرزه ۱۳۲۰ خانه نیز تخریب شده بود.
Views: 1
